Launabreytingar
Launahækkanir kjarasamninga
Kjarasamningar kveða á um lágmarkskjör í starfsgrein. Þar er ekki einungis kveðið á um lágmarkslaun heldur einnig í mörgum tilvikum lágmarkshækkun þeirra reglulegu launa sem starfsmaður nýtur á þeim degi þegar hækkun skv. kjarasamningi á að koma til framkvæmda, óháð launum viðkomandi starfsmanns. Þessi skilningur er staðfestur í bókun með kjarasamningum aðildarfélaga ASÍ. Upplýsingar um umsamdar launahækkanir kjarasamninga má finna í kaupgjaldsskrá SA og uppfærðum kjarasamningum.
Í kjarasamningum er stundum samið um ólíkar hækkanir fyrir starfsfólk sem starfar á lágmarkstöxtum kjarasamninga og þeim sem eru á hærri launum en skv. taxta kjarasamnings, s.s. yfirborgaðir. Það er einmitt tilvikið í lífskjarasamningunum og brú að bættum lífskjörum. Þar sem taxtahækkanir eru hærri en almennar hækkanir getur það gerst að starfsmaður sem verið hefur lítillega yfirborgaður (minna en sem nemur muni á taxtahækkunum og almennum hækkunum) verði það ekki lengur. Mikilvægt er því að kynna sér vel kaupgjaldaskránna í slíkum tilvikum. Uppfærða taxta má eins og fyrr segir nálgast í kaupgjaldsskrá SA og uppfærðum kjarasamningum
Er heimilt að flýta launahækkun?
Já, vinnuveitandi getur flýtt launahækkunum kjarasamninga, að öllu leyti eða hluta.
Samkvæmt bókun frá árinu 2011 í kjarasamningum SA og aðildarfélaga ASÍ er heimilt við ákvörðun launa eða launahækkun að flýta óframkomnum almennum hækkunum næstu 12 mánaða. Gera verður starfsmanni grein fyrir því að um flýtta hækkun skv. kjarasamningi sé að ræða.
Dæmi í ráðningarsamningi: „Við ákvörðun launa hefur verið tekið tillit til launahækkana kjarasamninga næstu 12 mánuði og eru þær því innifaldar í umsömdum launum."
Dæmi um staðfestingu launahækkunar: „Laun starfsmanns hækka frá og með 1. október 2023 og verða kr. xxx. Með því hefur verið flýtt komandi launahækkun kjarasamnings og hún því innifalin í umsömdum launum."
Dæmi um staðfestingu launahækkunar: „Laun starfsmanns hækka um 3% frá og með 1. október 2023. Launahækkun þessi kemur til frádráttar komandi launahækkun kjarasamnings."
Ef ósamið er á vinnumarkaði um launahækkanir er hægt að hafa fyrirvara vegna launahækkunar.
Dæmi um skriflegan fyrirvara: „Samkomulag er um að laun starfsmanns hækki um 3% frá og með 1. október 2023. Hækkun launa í komandi kjarasamningum er innifalin í þeirri hækkun. Verði samið um meiri almenna hækkun launa í kjarasamningi hækka laun þá til viðbótar sem nemur mismun."
Er heimilt að seinka eða afnema launahækkun?
Atvinnurekandi getur ekki einhliða ákveðið að launabreyting kjarasamningi komi ekki til framkvæmda og hann getur að sama skapi ekki samið við starfsmann um að laun hækki ekki. Atvinnurekanda er hins vegar heimilt að semja við starfsmann um að yfirborgun hans umfram lágmarkstaxta kjarasamninga taki lækkun. Mikilvægt er að samningur þar um sé skýr þannig að fyrir liggi hver ný mánaðarlaun eða nýtt tímakaup eigi að vera að teknu tilliti til umsaminnar launahækkunar kjarasamninga. Ef ekki næst samkomulag við starfsmann um lækkun yfirborgunar þá getur atvinnurekandi sagt upp yfirborgun eða launalið ráðningarsamnings.
Sjá nánar um uppsögn launaliðar og samninga um lækkun yfirborgunar .
Kjarasamningar án launabreytinga
Nokkrir kjarasamningar hafa ekki að geyma ákvæði um árlegar launabreytingar og ráðast þær því eingöngu af því sem um semst milli vinnuveitanda og starfsmanns. Um er að ræða kjarasamninga SA við Félag lykilmanna og félög háskólamanna, þ.e.
- Kjarasamning SA og Félags lykilmanna
- Kjarasamning SA og aðildarfélaga BHM
- Kjarasamning SA og Félags ísl. hjúkrunarfræðinga
- Kjarasamning SA og félaga verk-, tækni-, bygginga- og tölvunarfræðinga
- Kjarasamning SA og Lyfjafræðingafélags Íslands
Í stað árlegra launabreytinga á starfsmaður rétt á viðtali við yfirmann einu sinni á ári, m.a. til að ræða hugsanlegar launabreytingar. Niðurstaða viðtals skal liggja fyrir innan mánaðar. Hafa verður í huga að starfsmenn, sem undir þessa kjarasamninga falla, hafa eftir sem áður væntingar um að laun þeirra taki breytingum. Því er mikilvægt að vinnuveitandi ræði árlega við starfsmenn um forsendur launabreytinga, m.a. með tilliti til frammistöðu og annarra þátta sem áhrif geta haft á launaþróun.
Síðast uppfært: júní. 2023