Samtök atvinnulífsins fagna frumkvæði nýrrar ríkisstjórnar sem kallar eftir tillögum að tækifærum til hagræðingar í opinberum rekstri. Það er öllum skipulagsheildum nauðsynlegt að endurmeta stöðugt og aðlaga rekstur sinn að síbreytilegu umhverfi. Það eina sem er öruggt í rekstri er að allt breytist.

Rekstur fyrirtækja og rekstur hins opinbera eru verkefni sem lýkur aldrei. Hagsýni á að vera meginstefið í opinberum rekstri, að fara vel með fé skattgreiðenda. Við mat á forgangi verkefna í rekstri hins opinbera þarf að hafa tvennt að leiðarljósi:

1. Hvort þau styðji við verðmætasköpun
2. Hvort þau stuðli að hagkvæmu framboði almannagæða

Verðmætasköpun og velferð eru tvær hliðar á sama peningnum þegar kemur að rekstri samfélaga.

Ísland skipar sér í röð fremstu þjóða þegar kemur að verðmætasköpun mælt í landsframleiðslu á mann og árlegum hagvexti undanfarin ár. Hvort tveggja er grunnurinn að vaxandi lífskjörum. Sé ætlunin að „besta“ ríkisreksturinn þarf við forgangsröðun hagræðingarverkefna að meta hvernig hámarka má verðmætasköpun á sama tíma og sóun er lágmörkuð.

Þetta er leiðarljósið í hagræðingartillögum SA til nýrrar ríkisstjórnar þar sem efnahags- og rekstrarreikningur ríkisins er m.a. krufinn til stuðnings tillögunum.

Lesa tillögur í heild sinni hér

Verðmætasköpun og velferð

Íslenska ríkið hefur verið rekið með halla of lengi. Hallarekstur eykur eftirspurn í hagkerfinu og veldur meiri verðbólgu og hærra vaxtastigi en ella. Ísland er háskattaríki, óvarlegt er að hækka frekar skatta, enda draga hærri skattar úr samkeppnishæfni landsins og verðmætasköpun til lengri tíma.

Því er nauðsynlegt að ráðast í hagræðingu, auka aðhald í útgjöldum hins opinbera og stefna að skattalækkunum frekar en skattahækkunum. Verðmætasköpun og velferð eru tvær hliðar á sama peningnum. Það er því mikilvægt fyrir íslenska ríkið samhliða að huga vel að verðmætasköpun og starfsumhverfi íslenskra fyrirtækja. Hvert % sem landsframleiðsla vex um, hvert prósentustig hagvaxtar, skilar íslenska ríkinu um 15 milljörðum árlega í tekjur miðað við óbreytt skattkerfi. Það er því til mikils að vinna.

Fyrirtækjaskattar og skattar á laun og fjármagn eru sérlega skaðlegir þegar kemur að áhrifum á hagvöxt. Flest lönd innan OECD hafa áttað sig á neikvæðum áhrifum slíkra skatta og hafa því skattar á fjármagn og fyrirtæki almennt farið lækkandi á undanförnum áratugum. Við búum nú þegar við séríslenska fyrirtækjaskatta, á fjármálafyrirtæki, sjávarútvegsfyrirtæki og ferðaþjónustufyrirtæki, sem allir draga úr samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja. Útflutningstekjur og alþjóðaviðskipti eru lífæð landsins. Ísland þarf að vera samkeppnishæft þegar kemur að útflutningi. Áherslan þarf að vera á árangur fyrir Ísland alþjóðlega. Það er nauðsynleg forsenda þess að auka verðmætasköpun og lífskjör í landinu.

Áform nýrrar ríkisstjórnar um skattlagningu eða gjaldtöku á íslensk fyrirtæki sem starfa í auðlindageirum er til þess fallin að draga úr fjárfestingu í greinunum og hagvexti. Á sama tíma er til mikils að vinna að ná sátt og samstöðu um undirstöðuatvinnugreinar landsins. Samtök atvinnulífsins leggja áherslu á að útfærsla auðlindastefnu og auðlindagjalda verði unnin í góðu samstarfi við atvinnulífið og samtökin munu leggjast gegn hvers konar hækkun gjalda á íslensk fyrirtæki sem draga úr hagvexti og sjálfbærni.

Efnahagslegur styrkur er forsenda lífskjara, viðnámsþróttar hagkerfisins, velferðar og öryggis allra landsmanna. Orð stjórnmálamanna og umræða í samfélaginu hefur áhrif á samkeppnishæfni atvinnulífsins. Sem dæmi má nefna að opinber umræða um íslenska banka er metinn sérstakur áhættuþáttur í lánshæfi íslenska bankakerfisins sem aftur skilar sér í hærri útlánavöxtum til íslenskra fyrirtækja og heimila.

Hvert prósentustig hagvaxtar skilar um 15 milljörðum í ríkiskassann árlega

Ríkið á eignir sem eru bókfærðar á rúma þrjú þúsund milljarða. Það er gömul saga og ný að ríkið er almennt ekki heppilegasti eigandi fyrirtækja, slíkt er einungis réttlætanlegt þar sem um er að ræða öryggissjónarmið, víðtæka markaðsbresti eða augljós samlegðaráhrif við framkvæmd annarra verkefna. Vaxtagjöld eru fjórði stærsti kostnaðarliður íslenska ríkisins.

Með því að selja ríkiseignir væri hægt að spara tugi milljarða í vaxtagjöld árlega. Huga ætti að sölu ríkisfyrirtækja:

• sem eru í samkeppni við einkaaðila á markaði
• þar sem þörf er á hraðri þróun eða nýsköpun
• sem eru í starfsemi sem einkaaðilar gætu sinnt á hagkvæmari hátt

Annar stærsti kostnaðarliður íslenska ríkisins eru laun. Gerð kjarasamninga er eitt stærsta efnahagsverkefni hvers tíma. Launaþróun á Íslandi undanfarna áratugi hefur ekki verið í takt við innistæðu. Gera þarf breytingu á því í samvinnu við aðila vinnumarkaðarins. Meta þarf réttindi og skyldur opinberra starfsmanna til launa, samræmi í réttindum og skyldum opinberra starfsmanna við það sem gengur og gerist á almennum vinnumarkaði eykur skilvirkni og jafnar samkeppnisstöðu milli almenna og opinbera markaðarins. Gæði opinbers rekstrar byggir á þeim mannauði sem starfar hjá ríkinu. Hvata skortir til þess að ná framúrskarandi árangri í opinberum rekstri.

Til að styrkja umgjörð opinberra fjármála leggja Samtök atvinnulífsins til að:

• Útgjaldaregla verði leidd í lög
• Árangursmiðuð fjárlagagerð verði innleidd
• Endurmat ríkisútgjalda verði sett í forgang
• Stjórntæki verði efld og ráðist verði í aðrar aðgerðir til að hagræða og auka framleiðni

Enn fremur er lagt til að framleiðni í opinberum rekstri stórra og mikilvægra kerfa verði „bestuð“, svo sem í heilbrigðis- og menntakerfinu, auk þess sem farið verði í sameiningu stofnana og látið af verkefnum sem eru ekki forgangsmál.

Lesa má tillögurnar í heild sinni hér ásamt rökstuðningi í máli og myndum.